معنی بیان کردن در لغت نامه دهخدا

آشکار کردن و واضح کردن. تقریر نمودن. (ناظم الاطباء). بازنمودن. پدید کردن. روشن کردن تعبیر. توضیح:، بیان کن که از چیست ترکیب عالم، جوابم ده از خشک این شعر و از تر.، ناصرخسرو.، بیان کن حال و جایش را اگر دانی مرا ورنه، مپوی اندر ره حکمت ز تقلید ای پسر عمیا.، ناصرخسرو

معنی بیان کردن در فرهنگ واژه فارسی سره

برشمردن، بازگو کردن

معنی بیان کردن در دیکشنری فارسی به انگلیسی

Express, State, Articulate, Enunciate, Verbalize

معنی بیان کردن در دیکشنری فارسی به فرانسوی

articuler, énoncer, exprimer, déclarer, verbaliser

معنی بیان کردن در دیکشنری فارسی به ایتالیایی

articolare, enunciare, esprimere, dichiarare, verbalizzare

معنی بیان کردن در دیکشنری فارسی به روسی

артикулировать , произносить , выражать , заявлять , вербализовать

معنی بیان کردن در دیکشنری فارسی به آلمانی

artikulieren, aussprechen, ausdrücken, erklären, verbalisieren

معنی بیان کردن در دیکشنری فارسی به اوکراینی

формулювати , вимовляти , висловлювати , заявляти , вербалізувати

معنی بیان کردن در دیکشنری فارسی به لهستانی

artykułować, wymawiać, wyrażać, oświadczać, werbalizować

معنی بیان کردن در دیکشنری فارسی به چینی

清晰表达 , 发音 , 表达 , 陈述 , 口述

معنی بیان کردن در دیکشنری فارسی به پرتغالی

articular, enunciar, expressar, declarar, verbalizar

معنی بیان کردن در دیکشنری فارسی به هلندی

articuleren, uitspreken, uitdrukken, verklaren, verwoorden

معنی بیان کردن در دیکشنری فارسی به اسپانیایی

articular, enunciar, expresar, declarar, verbalizar

معنی بیان کردن در دیکشنری فارسی به تایلندی

พูดอย่างชัดเจน , ออกเสียง , แสดงออก , แถลง , กล่าวเป็นคำพูด

معنی بیان کردن در دیکشنری فارسی به اردو

بیان کرنا , اظہار کرنا , الفاظ میں بیان کرنا

معنی بیان کردن در دیکشنری فارسی به بنگالی

পরিষ্কারভাবে বর্ণনা করা , উচ্চারণ করা , প্রকাশ করা , ঘোষণা করা , শব্দে প্রকাশ করা

معنی بیان کردن در دیکشنری فارسی به سواحیلی

kuelezea, kusema, kueleza, kutangaza

معنی بیان کردن در دیکشنری فارسی به ترکی استانبولی

ifade etmek, telaffuz etmek, bildirmek, sözle ifade etmek

معنی بیان کردن در دیکشنری فارسی به ژاپنی

明確に表現する , 発音する , 表現する , 宣言する , 言葉にする

معنی بیان کردن در دیکشنری فارسی به عبری

לבטא , להגות , להביע , להצהיר , להביע במילים

معنی بیان کردن در دیکشنری فارسی به هندی

स्पष्ट करना , उच्चारण करना , व्यक्त करना , घोषणा करना , शब्दों में व्यक्त करना

معنی بیان کردن در دیکشنری فارسی به اندونزیایی

mengartikulasikan, mengucapkan, mengekspresikan, menyatakan, mengungkapkan

معنی بیان کردن در دیکشنری فارسی به کره ای

명확하게 표현하다 , 발음하다 , 표현하다 , 진술하다 , 말로 표현하다

معنی بیان کردن - جستجوی لغت در جدول جو

بیان کردن

لغت نامه دهخدا

بیان کردن

فرهنگ واژه فارسی سره

بیان کردن

دیکشنری فارسی به عربی

بیان کردن

دیکشنری فارسی به انگلیسی

بیان کردن

دیکشنری فارسی به فرانسوی

بیان کردن

دیکشنری فارسی به ایتالیایی

بیان کردن

دیکشنری فارسی به روسی

بیان کردن

دیکشنری فارسی به آلمانی

بیان کردن

دیکشنری فارسی به اوکراینی

بیان کردن

دیکشنری فارسی به لهستانی

بیان کردن

دیکشنری فارسی به چینی

بیان کردن

دیکشنری فارسی به پرتغالی

بیان کردن

دیکشنری فارسی به هلندی

بیان کردن

دیکشنری فارسی به اسپانیایی

بیان کردن

دیکشنری فارسی به تایلندی

بیان کردن

دیکشنری فارسی به اردو

بیان کردن

دیکشنری فارسی به بنگالی

بیان کردن

دیکشنری فارسی به سواحیلی

بیان کردن

دیکشنری فارسی به ترکی استانبولی

بیان کردن

دیکشنری فارسی به ژاپنی

بیان کردن

دیکشنری فارسی به عبری

بیان کردن

دیکشنری فارسی به هندی

بیان کردن

دیکشنری فارسی به اندونزیایی

بیان کردن

دیکشنری فارسی به کره ای

بریان کردن

تف دادن، کباب کردن

فرهنگ فارسی عمید

عیان کردن

(گُ سَ تَ)

آشکار کردن. برملا ساختن. واضح گرداندن. هویدا کردن. مشهور ساختن:
وز میی کآسمان پیالۀ اوست
آفتابی عیان کنید امروز.
خاقانی.
مهره آورد از سر افعی برون
در سر ماهی عیان کرد آفتاب.
خاقانی.
گمان بری که ز ارواح تیره زیر اثیر
خلایقی دگر از نو عیان کند خلاق.
خاقانی.
شکسته دل آمد بر خواجه باز
عیان کرد اشکش به دیباچه راز.
سعدی.
گفتم به دلق زرق بپوشم نشان عشق
غماز بود اشک و عیان کرد راز من.
حافظ.
غمش عیان نکنم ترسم از زبان خلایق
چو مفلسی که بود گنج شایگانش و لرزد.
یوسفی جرباذقانی (از آنندراج)

آشکار کردن. برملا ساختن. واضح گرداندن. هویدا کردن. مشهور ساختن:
وز میی کآسمان پیالۀ اوست
آفتابی عیان کنید امروز.
خاقانی.
مهره آورد از سر افعی برون
در سر ماهی عیان کرد آفتاب.
خاقانی.
گمان بری که ز ارواح تیره زیر اثیر
خلایقی دگر از نو عیان کند خلاق.
خاقانی.
شکسته دل آمد برِ خواجه باز
عیان کرد اشکش به دیباچه راز.
سعدی.
گفتم به دلق زرق بپوشم نشان عشق
غماز بود اشک و عیان کرد راز من.
حافظ.
غمش عیان نکنم ترسم از زبان خلایق
چو مفلسی که بود گنج شایگانش و لرزد.
یوسفی جرباذقانی (از آنندراج)

لغت نامه دهخدا

زیان کردن

(چَ / چِ شَ / شِ کَ تَ)

ضرر کردن. خسارت کشیدن. (از ناظم الاطباء). متضرر شدن. ضرر دیدن. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا) :
زیان کردند خصمانت به طمع سود بسیاری
به طمع سود در طبع است نادان را زیان کردن.
قطران.
و قصد این عابدان مکن که زیان کنی. (قصص الانبیاء ص 149). داود گفت برویدو شمار کنید تا چه مقدار زیان کرده اند. (قصص الانبیاء ص 155).
از این معامله ار خود زیان کند کرمت
دلم ز خدمت تو وز خدای بیزار است.
خاقانی (دیوان چ سجادی ص 842).
فلک ستاره فروبرد و خور ز نور تهی شد
زمانه مایه زیان کرد و خود ز سود برآمد.
خاقانی (ایضاً ص 880).
کافرم من گر زیان کرده ست کس
در ره ایمان و طاعت یک نفس.
مولوی.
خداوند خرمن زیان می کند
که بر خوشه چین سر گران می کند.
سعدی (بوستان).
گر همه سرمایه زیان می کند
سود بود دیدن آن مشتری.
سعدی.
آنکه زیان می رسد از وی به خلق
فهم نداردکه زیان می کند.
سعدی.
، قبول خسارت و آسیب نمودن. (ناظم الاطباء)، ضرر وارد آوردن. خسارت رسانیدن:
نبندیم اگر بگذری بر تو راه
زیانی مکن برگذر بر سپاه.
فردوسی.
سپاه به سیستان زیانها کردند. (تاریخ سیستان). از هیچکس یک من کاه نستدند و هیچکس را به یک دانگ زیان نکردند. (تاریخ سیستان). و لشکر خویش را فرمود که بهیچ جای زیان نکنید. (تاریخ سیستان). و این سیل بزرگ مردمان را چندان زیان کرد که در حساب هیچ شمارگیر درنیاید. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 262).
ندزدم چیز کس کآن کار موش است
زیان کردن مسلمان را ز پنهان.
ناصرخسرو.
خود چه زیانت کند گربه قبول سگی
عمر زیان کرده ای، از تو شود محتشم.
خاقانی.
ولی هم ببخشایم ای نیکمرد
که سود تو ما را زیانی نکرد.
سعدی (بوستان).
، ضرر زدن. مضرت رسانیدن. مضر شدن. اذیت رساندن. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا). گزند و آسیب رسانیدن: و چون [نهنگان] بدین شهر [به شهر بوصیر مصر] رسند طلسمی کرده اند که ضعیف باشد و هیچ زیان نتواند کردن. (حدود العالم، یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
مکن بر تن و جان زیان و ستم
همی از تو بینم همه باد و دم.
فردوسی.
شیر نر در کشور ایران زمین
از نهیبش کرد نتواند زیان.
فرخی.
تکمید تر، آن را که سود نکند زیان نکند و خشک آن را که زیان کند زیانی عظیم کند. (ذخیرۀ خوارزمشاهی). اگر آید حاجت مردم گرم مزاج را به خوردن این شراب [شراب سپید تنک] با آب و گلاب ممزوج کنند تا زیان نکند. (نوروزنامه، یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
گر گلشکر خوری به تکلف زیان کند
ور نان خشک دیر خوری گلشکر بود.
سعدی (گلستان).
رجوع به زیان و دیگر ترکیبهای آن شود، اتلاف کردن. (ناظم الاطباء)

ضرر کردن. خسارت کشیدن. (از ناظم الاطباء). متضرر شدن. ضرر دیدن. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا) :
زیان کردند خصمانت به طَمْع سود بسیاری
به طَمْع سود در طبع است نادان را زیان کردن.
قطران.
و قصد این عابدان مکن که زیان کنی. (قصص الانبیاء ص 149). داود گفت برویدو شمار کنید تا چه مقدار زیان کرده اند. (قصص الانبیاء ص 155).
از این معامله ار خود زیان کند کرمت
دلم ز خدمت تو وز خدای بیزار است.
خاقانی (دیوان چ سجادی ص 842).
فلک ستاره فروبرد و خور ز نور تهی شد
زمانه مایه زیان کرد و خود ز سود برآمد.
خاقانی (ایضاً ص 880).
کافرم من گر زیان کرده ست کس
در ره ایمان و طاعت یک نفس.
مولوی.
خداوند خرمن زیان می کند
که بر خوشه چین سر گران می کند.
سعدی (بوستان).
گر همه سرمایه زیان می کند
سود بود دیدن آن مشتری.
سعدی.
آنکه زیان می رسد از وی به خلق
فهم نداردکه زیان می کند.
سعدی.
، قبول خسارت و آسیب نمودن. (ناظم الاطباء)، ضرر وارد آوردن. خسارت رسانیدن:
نبندیم اگر بگذری بر تو راه
زیانی مکن برگذر بر سپاه.
فردوسی.
سپاه به سیستان زیانها کردند. (تاریخ سیستان). از هیچکس یک من کاه نستدند و هیچکس را به یک دانگ زیان نکردند. (تاریخ سیستان). و لشکر خویش را فرمود که بهیچ جای زیان نکنید. (تاریخ سیستان). و این سیل بزرگ مردمان را چندان زیان کرد که در حساب هیچ شمارگیر درنیاید. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 262).
ندزدم چیز کس کآن کار موش است
زیان کردن مسلمان را ز پنهان.
ناصرخسرو.
خود چه زیانت کند گربه قبول سگی
عمر زیان کرده ای، از تو شود محتشم.
خاقانی.
ولی هم ببخشایم ای نیکمرد
که سود تو ما را زیانی نکرد.
سعدی (بوستان).
، ضرر زدن. مضرت رسانیدن. مضر شدن. اذیت رساندن. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا). گزند و آسیب رسانیدن: و چون [نهنگان] بدین شهر [به شهر بوصیر مصر] رسند طلسمی کرده اند که ضعیف باشد و هیچ زیان نتواند کردن. (حدود العالم، یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
مکن بر تن و جان زیان و ستم
همی از تو بینم همه باد و دم.
فردوسی.
شیر نر در کشور ایران زمین
از نهیبش کرد نتواند زیان.
فرخی.
تکمید تر، آن را که سود نکند زیان نکند و خشک آن را که زیان کند زیانی عظیم کند. (ذخیرۀ خوارزمشاهی). اگر آید حاجت مردم گرم مزاج را به خوردن این شراب [شراب سپید تنک] با آب و گلاب ممزوج کنند تا زیان نکند. (نوروزنامه، یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
گر گلشکر خوری به تکلف زیان کند
ور نان خشک دیر خوری گلشکر بود.
سعدی (گلستان).
رجوع به زیان و دیگر ترکیبهای آن شود، اتلاف کردن. (ناظم الاطباء)

لغت نامه دهخدا

بنیان کردن

(نُ)

بنیاد کردن. بنیاد نهادن:
دین حق را مردمی دان جانش علم و تن عمل
عاقلان مربام حکمت را همین بنیان کنند.
ناصرخسرو

لغت نامه دهخدا

بریان کردن

(مُ آ مَ رَ)

کباب کردن. برشته کردن. پختن. تف دادن. اشتواء. اطباخ.افتئاد. اکشاء. انضاج. حنذ. تشویه. شی ّ. طجن. طهو. طهی. طهیان. قلو. قلی. کشی:
از آن پس که بی توش و بی جانش کرد
بر آن آتش تیز بریانش کرد.
فردوسی.
بر آتش چو یابمش بریان کنم
برو خاک را زار و گریان کنم.
فردوسی.
بر آتش یکی گور بریان کند
هوا را به شمشیر گریان کند.
فردوسی.
اگر بریان کننده (بط و مرغابی را) بهتر باشد، الا به بخار بریان کنند. و اگر یک ساعت به بخار آب بیاویزند پس به بخار آبی دیگر بریان کنند. و اگر یک ساعت به بخار آب بیاویزند پس به بخار آبی دیگر بریان کنند بهتر باشد. (ذخیرۀ خوارزمشاهی). اگر در تنور به بخار آب بریان کنند (گوشت خرگوش را) هم نیک باشد. (ذخیرۀ خوارزمشاهی).
از آتش حسرت بین بریان جگر دجله
خود آب شنیدستی کآتش کندش بریان ؟
خاقانی.
اگر بریان کند بهرام گوری
نه چون پای ملخ باشد ز موری.
سعدی.
حنذ، بریان کردن گوسپند اندر زمین. (دهار). خمط،بریان کردن گوشت را یا نیک نپختن آن را. (از منتهی الارب). صلی، در آتش بریان کردن. (دهار)، استرانی که به هر دوازده میل برای سواری نامه بر سلطان مرتب دارند، و آن معرب دم بریده باشد. (منتهی الارب). از بریده دنب، به معنی استر که فرستاده را برد. (از مفاتیح العلوم)، پیغام بر و نامه بران سوار بر ستور برید. (منتهی الارب). پیک. (دهار). آنکه او را بشتاب جایی فرستند. (شرفنامۀ منیری). قاصد و نامه بر، و گویند که آن معرب بریده دم است و آن استری باشد یا اسب که دم او را ببرند برای نشان و بعضی گویند که تیزرفتار میشود و بمقدار دو فرسنگ نگاه دارند بجهت خبر بردن سلاطین، و الحال آن شخص را گویند که بر آن سوار شده خبر برد، بلکه بدین زمان هر نامه برو قاصد را گویند که چالاک باشد. (از غیاث). فرستاده که بر استر برید است. (از مفاتیح العلوم). سابق بر این مقرر بوده که در فاصله دوازده میل برای سواری نامه بران سلطان استری میگذاشتند، چون نامه بر میرسید بجهت نشان که معلوم شود آن استر به نامه بر داده شده دم آن را میبریدند و بریده دم میشد و آن رونده را بتدریج برید خواندند و عرب ضم آنرا فتح نموده برید بمعنی رسول استعمال کردند و برید معرب است. (انجمن آرا) .ظاهراً اصل آن از کلمه لاتینی وردوس گرفته شده به معنی چارپای چاپار و اسب چاپار و سپس به معنی پیک، بعدها به اداره و دستگاه چاپار و عاقبت بر منزلی که بین دو مرکز چاپار است اطلاق گردید و این منزل در بلاد ایران دو فرسنگ سه میلی و در ممالک غربی اسلامی چهار فرسنگ سه میلی است. (از دایره المعارف اسلام). مؤلف تفسیر الالفاظ الدخیله فی اللغه العربیه آنرا از ’بردن’ فارسی گرفته و ابن درید آنرا عربی دانسته و صحیح آن قول دایره المعارف اسلام است. (از حاشیۀ معین بر برهان قاطع). رسول و فرستاده، از آن جمله است که گویند ’الحمی بریدالموت’، یعنی تب پیک و رسول مرگ است. (از اقرب الموارد). قاصد پیاده. (ناظم الاطباء). پست. پیک مستعجل. چاپار. چپر. سامی. فیج مستعجل. قاصد. نعامه. نوند. راجع به تاریخ برید در جاهلیت و اسلام رجوع به تاریخ تمدن جرجی زیدان ج 1 ص 180 و دایره المعارف فارسی شود:
ای برید شاه ایران تا کجا رفتی چنین
نامه ها نزد که داری باز کن بگذار هین.
فرخی.
هدهدک پیک بریدیست که در ابر تند
چون بریدانه مرقع بتن اندر فکند.
منوچهری.
ای برید صبح سوی شام و ایران بر خبر
زی شرف کامسال اهل شام و ایران دیده اند.
خاقانی.
من در کمان نظاره که ناگه برید بخت
چون آب دردوید و چو آتش زبان کشید.
خاقانی.
چو هدهدی که سحر خاست بر سلیمان وار
مبشر دم صبح آمد و برید صبا.
خاقانی.
از در سید سوی گبران رسید
نامۀ پرّان و برید روان.
خاقانی.
بریدی درآمد چو آزادگان
ز فرمانده آذرآبادگان.
نظامی.
بپرسید از بریدان جهانگرد
که در گیتی که دیده ست اینچنین مرد.
نظامی.
بریدم تا پیامت را گذارم
هم از گنج تو وامت را گذارم.
نظامی.
نشان یار سفرکرده از که پرسم باز
که هرچه گفت برید صبا پریشان گفت.
حافظ.
- برید حضرت، جبرئیل. (یادداشت دهخدا).
- برید خوش، نوید قاصد خوش خبر. (ناظم الاطباء).
- برید فلک، کنایه از ماه است که قمر باشد و سریعالسیر است. (از برهان) (از غیاث).
- ، ستارۀ زحل. (از برهان) (آنندراج).
- خیل البرید، اسبان چاپاری. (ناظم الاطباء). و رجوع به خیل البرید شود.
- سکهالبرید، محله ای در خوارزم، و منسوب به آن را بریدی گویند. (ناظم الاطباء). و رجوع به سکهالبرید شود.
- صاحب البرید، فرستندۀ رسول. (منتهی الارب). آنکه پیکان او فرستد. (مهذب الاسماء). نظیر رئیس پست در تداول امروز. رجوع به صاحب برید درردیف خود شود: صاحب خبر و برید بسر خویش منصبی بزرگ داشتی. (فارسنامۀ ابن البلخی ص 93).
- صاحب بریدی، شغل صاحب برید. منصبی نظیر ریاست پست امروز: که امیرک رفته بود از جهت فروگرفتن بوعبداﷲ به بلخ و صاحب بریدی بروزگار سخت خواجه. (تاریخ بیهقی).
- نائب برید، معاون صاحب برید. شغل صاحب بریدی هر شهر بنام یکی از اعیان و رجال بود و اونائبی از جانب خود به آن شهر می فرستاد.
، متصدی پست. متصدی برید: چون خواجه نامۀ برید و نسخت پیغام را بخواند گفت... (تاریخ بیهقی ص 329). نامه رسید از برید وخش... (تاریخ بیهقی ص 569).
تا تیر و مه تفحص احوال تو کنند
مه شد برید و تیر دبیر اندر آسمان.
سوزنی.
، دو فرسخ یا دوازده کرده یا مسافت دو منزل. (منتهی الارب). مسافتی بطول دو فرسخ که در آخر آن مرکب را بدل کنند. (از مفاتیح العلوم). اصل آن به معنی رسول و پیک است آنگاه بر مسافتی که پیک طی می کند اطلاق شده است و آن دوازده میل است. (از اقرب الموارد). ج، برد. (منتهی الارب) (اقرب الموارد)، پروانک، که دو منزل پیشاپیش شیر ندا و انذار کند. (منتهی الارب). فرانق. سیاه گوش. (یادداشت دهخدا)

کباب کردن. برشته کردن. پختن. تف دادن. اشتواء. اطباخ.افتئاد. اکشاء. انضاج. حَنذ. تَشویه. شَی ّ. طَجن. طَهو. طَهی. طَهَیان. قَلو. قَلی. کَشَی:
از آن پس که بی توش و بی جانْش کرد
بر آن آتش تیز بریانْش کرد.
فردوسی.
بر آتش چو یابمْش بریان کنم
برو خاک را زار و گریان کنم.
فردوسی.
بر آتش یکی گور بریان کند
هوا را به شمشیر گریان کند.
فردوسی.
اگر بریان کننده (بط و مرغابی را) بهتر باشد، الا به بخار بریان کنند. و اگر یک ساعت به بخار آب بیاویزند پس به بخار آبی دیگر بریان کنند. و اگر یک ساعت به بخار آب بیاویزند پس به بخار آبی دیگر بریان کنند بهتر باشد. (ذخیرۀ خوارزمشاهی). اگر در تنور به بخار آب بریان کنند (گوشت خرگوش را) هم نیک باشد. (ذخیرۀ خوارزمشاهی).
از آتش حسرت بین بریان جگر دجله
خود آب شنیدستی کآتش کندش بریان ؟
خاقانی.
اگر بریان کند بهرام گوری
نه چون پای ملخ باشد ز موری.
سعدی.
حَنذ، بریان کردن گوسپند اندر زمین. (دهار). خَمط،بریان کردن گوشت را یا نیک نپختن آن را. (از منتهی الارب). صلی، در آتش بریان کردن. (دهار)، استرانی که به هر دوازده میل برای سواری نامه بر سلطان مرتب دارند، و آن معرب دم بریده باشد. (منتهی الارب). از بریده دنب، به معنی استر که فرستاده را برد. (از مفاتیح العلوم)، پیغام بر و نامه بران سوار بر ستور برید. (منتهی الارب). پیک. (دهار). آنکه او را بشتاب جایی فرستند. (شرفنامۀ منیری). قاصد و نامه بر، و گویند که آن معرب بریده دم است و آن استری باشد یا اسب که دم او را ببرند برای نشان و بعضی گویند که تیزرفتار میشود و بمقدار دو فرسنگ نگاه دارند بجهت خبر بردن سلاطین، و الحال آن شخص را گویند که بر آن سوار شده خبر برد، بلکه بدین زمان هر نامه برو قاصد را گویند که چالاک باشد. (از غیاث). فرستاده که بر استر برید است. (از مفاتیح العلوم). سابق بر این مقرر بوده که در فاصله دوازده میل برای سواری نامه بران سلطان استری میگذاشتند، چون نامه بر میرسید بجهت نشان که معلوم شود آن استر به نامه بر داده شده دم آن را میبریدند و بریده دم میشد و آن رونده را بتدریج بُرید خواندند و عرب ضم آنرا فتح نموده بَرید بمعنی رسول استعمال کردند و برید معرب است. (انجمن آرا) .ظاهراً اصل آن از کلمه لاتینی وردوس گرفته شده به معنی چارپای چاپار و اسب چاپار و سپس به معنی پیک، بعدها به اداره و دستگاه چاپار و عاقبت بر منزلی که بین دو مرکز چاپار است اطلاق گردید و این منزل در بلاد ایران دو فرسنگ ِ سه میلی و در ممالک غربی اسلامی چهار فرسنگ ِ سه میلی است. (از دایره المعارف اسلام). مؤلف تفسیر الالفاظ الدخیله فی اللغه العربیه آنرا از ’بردن’ فارسی گرفته و ابن درید آنرا عربی دانسته و صحیح آن قول دایره المعارف اسلام است. (از حاشیۀ معین بر برهان قاطع). رسول و فرستاده، از آن جمله است که گویند ’الحمی بریدالموت’، یعنی تب پیک و رسول مرگ است. (از اقرب الموارد). قاصد پیاده. (ناظم الاطباء). پست. پیک مستعجل. چاپار. چپر. سامی. فیج مستعجل. قاصد. نعامه. نوند. راجع به تاریخ برید در جاهلیت و اسلام رجوع به تاریخ تمدن جرجی زیدان ج 1 ص 180 و دایره المعارف فارسی شود:
ای برید شاه ایران تا کجا رفتی چنین
نامه ها نزد که داری باز کن بگذار هین.
فرخی.
هدهدک پیک بریدیست که در ابر تَنَد
چون بریدانه مرقع بتن اندر فکند.
منوچهری.
ای برید صبح سوی شام و ایران بر خبر
زی شرف کامسال اهل شام و ایران دیده اند.
خاقانی.
من در کمان نظاره که ناگه برید بخت
چون آب دردوید و چو آتش زبان کشید.
خاقانی.
چو هدهدی که سحر خاست بر سلیمان وار
مبشر دم صبح آمد و برید صبا.
خاقانی.
از در سید سوی گبران رسید
نامۀ پَرّان و برید روان.
خاقانی.
بریدی درآمد چو آزادگان
ز فرمانده آذرآبادگان.
نظامی.
بپرسید از بریدان جهانگرد
که در گیتی که دیده ست اینچنین مرد.
نظامی.
بریدم تا پیامت را گذارم
هم از گنج تو وامت را گذارم.
نظامی.
نشان یار سفرکرده از که پرسم باز
که هرچه گفت برید صبا پریشان گفت.
حافظ.
- برید حضرت، جبرئیل. (یادداشت دهخدا).
- برید خوش، نوید قاصد خوش خبر. (ناظم الاطباء).
- برید فلک، کنایه از ماه است که قمر باشد و سریعالسیر است. (از برهان) (از غیاث).
- ، ستارۀ زحل. (از برهان) (آنندراج).
- خیل البرید، اسبان چاپاری. (ناظم الاطباء). و رجوع به خیل البرید شود.
- سکهالبرید، محله ای در خوارزم، و منسوب به آن را بریدی گویند. (ناظم الاطباء). و رجوع به سکهالبرید شود.
- صاحب البرید، فرستندۀ رسول. (منتهی الارب). آنکه پیکان او فرستد. (مهذب الاسماء). نظیر رئیس پست در تداول امروز. رجوع به صاحب برید درردیف خود شود: صاحب خبر و برید بسر خویش منصبی بزرگ داشتی. (فارسنامۀ ابن البلخی ص 93).
- صاحب بریدی، شغل صاحب برید. منصبی نظیر ریاست پست امروز: که امیرک رفته بود از جهت فروگرفتن بوعبداﷲ به بلخ و صاحب بریدی بروزگار سخت خواجه. (تاریخ بیهقی).
- نائب برید، معاون صاحب برید. شغل صاحب بریدی هر شهر بنام یکی از اعیان و رجال بود و اونائبی از جانب خود به آن شهر می فرستاد.
، متصدی پست. متصدی برید: چون خواجه نامۀ برید و نسخت پیغام را بخواند گفت... (تاریخ بیهقی ص 329). نامه رسید از برید وخش... (تاریخ بیهقی ص 569).
تا تیر و مه تفحص احوال تو کنند
مه شد برید و تیر دبیر اندر آسمان.
سوزنی.
، دو فرسخ یا دوازده کرده یا مسافت دو منزل. (منتهی الارب). مسافتی بطول دو فرسخ که در آخر آن مرکب را بدل کنند. (از مفاتیح العلوم). اصل آن به معنی رسول و پیک است آنگاه بر مسافتی که پیک طی می کند اطلاق شده است و آن دوازده میل است. (از اقرب الموارد). ج، بُرُد. (منتهی الارب) (اقرب الموارد)، پروانک، که دو منزل پیشاپیش شیر ندا و انذار کند. (منتهی الارب). فرانق. سیاه گوش. (یادداشت دهخدا)

لغت نامه دهخدا